Kurczę, listopad to taki miesiąc, że albo nudzę o rodzinie
(bo urodziny młodej), albo o patriotyzmie (bo święta 11 i 17 listopada). No ale
znacie mnie – myślę o sobie: patriotka, uznaję patriotyzm za konkretną wartość
i chcę to moje postrzeganie patriotyzmu przekazać jakoś moim dzieciom. Brzmi
straszliwie konserwatywnie ;). A może nie?
Bo co to jest ten patriotyzm według mnie? Dla mnie to duma
narodowa, świadomość mocnych i słabych stron własnego kraju, znajomość państwa
pod kątem historii, języka, kultury, geografii, czy zwyczajów. Oczywiście nie
wszystko na poziomie ultrazaawansowanym ;). Ale uwaga, uwaga – to nie poczucie
bycia lepszym, bardziej wyjątkowym, mającym większe prawo do czegokolwiek. To
po prostu świadomość swojej odrębności narodowej na tle innych nacji, poczucie
tożsamości.
A co przekazuję dzieciom? W święta narodowe wywieszamy
flagi, zarówno polską, jak i słowacką, wyjaśniamy dzieciom tradycje, opowiadamy
o dziejach naszych krajów. Zabieramy dzieci na wybory (bo nie mamy, co z nimi
zrobić w tym czasie :P), zwiedzają z nami różne zakątki Polski i Słowacji, uczą
się piosenek ludowych…
Lubię też patriotyzm odświętny, kolorowy, radosny. 11
listopada dziewczyny u nas w domu były w spódnicach, chłopaki w koszulach. MN.
miała przypięty do bluzki kotylion z orzełkiem i urzekło mnie, jak na zakupach w
jednej hali targowej poprosiła o przypięcie go do swetra, żeby było dobrze
widać :). Ostatnio złapała też fazę na Mazurka Dąbrowskiego (to chyba przez babcię),
więc śpiewałyśmy go w kółko i musiałam na bieżąco wyszukiwać w internecie
szczegółowe informacje o wszystkich zasłużonych żołnierzach wymienionych w
hymnie ;). Mnie to cieszy, bo z polskością nie musi się wiązać tylko
martyrologia czy mesjanizm. Polskość może być wesoła, barwna, żywa. We
wszystkim potrzebne jest zachowanie równowagi.
Mam też jednak świadomość, że sytuacja mojej rodziny jest
specyficzna. My nie jesteśmy jednorodni. W naszych dzieciach spajają się dwie
kultury, dwie narodowości. To jeszcze większe wyzwanie, jeszcze większa
potrzeba wzajemnej otwartości, ale i dumy z tej swojej cząstki, przy wielkim
szacunku dla drugiej strony. Ostatnio w rozmowie ze znajomą Polką, również
mieszkającą na Słowacji, padło stwierdzenie, że Polacy bardzo mocno trzymają
się swojej polskości i często wiąże się to z przekonaniem, że polskie równa się
lepsze. Coś w tym jest. Bo w mojej sytuacji muszę zawsze wyważyć dwie
równoważne racje, znaleźć pomost pomiędzy dwiema równie cennymi i wartościowymi
kulturami i widzę, jakie to nieraz dla mnie trudne. A przecież niezbędne w moim
polsko-słowackim życiu i tak po prostu – choćby z tego względu, że żyję za
granicą.
Na koniec jeszcze jedna refleksja związana z tematem. W
listopadzie pierwszy raz wyjechaliśmy gdzieś na weekend bez dzieci. Wielkie
wydarzenie, ale nie o tym chcę tu teraz pisać ;). Polecieliśmy do Edynburga.
To, co nas tam uderzyło, to mnogość polskich sklepów z napisami niemal
wyłącznie w języku polskim. Nawet w wyniku różnych wydarzeń wylądowaliśmy jednego
wieczora w polskiej restauracji, z menu w języku polskim, serwującej polskie
dania, z polskimi pracownikami. Zaskoczyło nas to, a jednocześnie dało do
myślenia i skłoniło do dłuższej dyskusji na temat patriotyzmu i dbania o swoją
tożsamość narodową, przebywając za granicą. Czy z cząstki siebie trzeba
zrezygnować? Jeśli nie, to jak inaczej zaakceptować tę nową kulturę, w której
się znajdzie? Czy zostajemy czegoś pozbawieni, czy przeciwnie – ubogaceni?
Myślę, że umiem sobie odpowiedzieć na te pytania. Jednocześnie
wiele różnych kwestii stale we mnie dojrzewa, staję przed nowymi trudnościami i
muszę na nowo znajdywać w sobie rozwiązania. Nie chcę nikomu dawać moich
odpowiedzi, ale wiem jedno – ważne, by mieć jasno określony kierunek, w jakim
się zmierza. Wtedy jest szansa, że nie zgubimy po drodze siebie – i swojej
tożsamości.
 |
| Nasi mali patrioci 11 listopada |
 |
| Sklep polski w Edynburgu - na drzwiach odręczne napisy w języku polskim |
 |
| Restauracja polska w Edynburgu |
Ech, november je
taký mesiac, v ktorom sa rozpisujem alebo o rodine (lebo malá má narodeniny)
alebo o vlastenectve (lebo sú sviatky 11. a 17. novembra). No ale poznáte ma –
vnímam sa takto: vlastenka, uznávam vlastenectvo za konkrétnu hodnotu a chcem
to moje chápanie vlastenectva nejakým spôsobom odovzdať svojim deťom. Znie to
strašne konzervatívne ;). Či nie?
Lebo čo to je to
vlastenectvo podľa mňa? Podľa mňa je to národná hrdosť, vedomie o silných i
slabých stránkach svojej krajiny, znalosť histórie, jazyka, kultúry, geografie
či zvykov krajiny. Samozrejme, nie všetko na super pokročilej úrovni ;). Ale
pozor, pozor – neznamená to, že sme lepší, výnimočnejší, že máme väčšie právo
na čokoľvek. Je to jednoducho vedomie svojej národnej odlišnosti na pozadí
iných národov, pocit identity.
Ako to u mňa
vyzerá v praxi? Rada sa rozprávam o svojej krajine, zúčastňujem sa volieb, rada
poznávam nové miesta (hoci v poslednej dobe je to ťažšie, priznávam), čítam
poľskú literatúru, propagujem poľské produkty, pripravujem poľské jedlá (alebo
povzbudzujem M. aby pripravil niečo poľské, lebo on je u nás šéfkuchár :D),
šírim informácie o poľských tradíciách v slovenskej rodine, dbám na dobré meno
svojej krajiny (pamätáte si ešte túto akciu? :))...
A čo odovzdávam
deťom? Počas štátnych sviatkov máme na balkóne vyvesené vlajky, vysvetľujeme
deťom tradície, rozprávame sa s nimi o dejinách našich krajín. Berieme deti na
voľby (lebo s nimi v tom čase nemáme čo iné urobiť :P), ukazujeme im rôzne
zákutia Poľska i Slovenska, učíme ich ľudové piesne...
Mám tiež rada
sviatočné vlastenectvo, farebné, radostné. 11. novembra boli u nás dievčatá v
sukniach, chlapci v košeliach. MN mala k blúzke pripnutú mašľu s orlom a
očarila ma, keď na nákupe v jednej tržnici požiadala, aby som jej ju
pripla na sveter, aby ju bolo dobre vidno :). V poslednej dobe má tiež obdobie
na poľskú hymnu (asi kvôli starkej), tak sme ju spievali dokola a musela som
priebežne na internete hľadať informácie o všetkých zaslúžilých vojakoch, ktorí
sú v nej spomenutí ;). Mňa to teší, pretože s poľskosťou sa nemusí spájať len
martyrológia či mesiášstvo. Poľskosť môže byť veselá, farebná, živá. Vo všetkom
je potrebné zachovať rovnováhu.
Som si však tiež
vedomá, že situácia mojej rodiny je špecifická. Nie sme rovnakí. V našich
deťoch sa spájajú dve kultúry, dve národnosti. Znamená to ešte väčšiu výzvu,
ešte väčšiu potrebu vzájomnej otvorenosti, ale tiež hrdosti z tej svojej
čiastky, pri veľkom rešpekte voči druhej strane. Naposledy v rozhovore s mojou
známou, Poľskou bývajúcou na Slovensku, padlo, že Poliaci sa veľmi silne držia
svojej poľskosti a často sa to spája s presvedčením, že to poľské je lepšie.
Niečo na tom je. Lebo v mojej situácii musím vždy vyvažovať dva rovnocenné
pohľady, nachádzať prepojenia medzi dvomi rovnako hodnotnými a cennými
kultúrami a vidím, že je to pre mňa neraz náročné. Je to však nevyhnutné v
mojom poľsko-slovenskom živote a tiež tak vo všeobecnosti – hoci z toho dôvodu,
že žijem v zahraničí.
Napokon ešte
jedna úvaha spojená s touto témou. V novembri sme po prvý raz vycestovali na
víkend bez detí. Veľká udalosť, ale nie o tom chcem teraz písať ;). Leteli sme
do Edinburghu. Zaskočil nás tam veľký počet poľských obchodov s nápismi takmer
výlučne po poľsky. Dokonca sme v dôsledku rôznych okolností skončili jeden
večer v poľskej reštaurácii, s poľským menu, poľskými jedlami a poľskými
pracovníkmi. Prekvapilo nás to a tiež podnietilo dlhší rozhovor o vlastenectve
a starostlivosti o svoju národnú identitu aj za hranicou. Treba sa vzdať časti
zo seba? Ak nie, ako inak prijať novú kultúru, v ktorej sa zrazu nachádzame? O
niečo nás to ochudobňuje alebo, na druhej strane, niečím obohacuje?
Myslím, že
dokážem v sebe nájsť odpovede na tie otázky. Avšak veľa rôznych záležitostí vo
mne stále dozrieva, stojím pred novými ťažkosťami a musím v sebe nanovo hľadať
riešenia. Nechcem nikomu podsúvať svoje odpovede, viem však jedno – je dôležité
mať jasne určený smer, ktorým sa uberáme. Vtedy existuje nádej, že cestou
nestratíme seba ani svoju identitu.
