Prvýkrát som bol
v rodnom meste N. blízko pobrežia Baltiku takmer presne pred 9 rokmi. Bol
som ako „+1“ pozvaný na svadbu priateľov N. Odvtedy som tých poľských svadieb
zažil už niekoľko, naposledy túto sobotu. Poľské svadby sa z mojej
skúsenosti od slovenských dosť líšia, pritom sú jedny aj druhé výborné. Skúsim
to teda zhrnúť.
1. Jedlo
Jedlo je
dôležitá súčasť každej svadby, napomáha vytvorenie dobrej atmosféry, obmedzuje
vplyv vypitého alkoholu a niekedy tiež predstavuje gastronómiu regiónu či
krajiny. Prvý rozdiel vnímam v množstve jedla. Mám takého dobrého
priateľa, ktorý sa rád napapá a nikdy sa v jedení nedá zahanbiť. Keď
bol na našej poľskej svadbe, prišiel v jednej chvíli za mnou
a hovorí: „Počuj, oni nás chcú tým jedlom zabiť!“ Tak by sa to dalo asi
v skratke vyjadriť :) proste jedlo je na stole vždy, keď sa zje, doloží
sa. Ak chcete zo všetkého aspoň trošku vyskúšať, nemôžete sa doplna najesť
prvého chodu a čakať na studený bufet v neskorších hodinách, ktorý je
typický pre Slovensko. Dá sa teda povedať, že studený bufet je
k dispozícii celý čas, dopĺňaný pravidelne podávanými teplými jedlami.
Teraz naposledy sa podávalo asi v dvojhodinových odstupoch pečené
prasiatko, výborná paradajková polievka s kúskami hovädziny a okolo
2:00 klasika – baršč. Ďalšia zaujímavá vec je, že (aspoň v mojom poľskom
regióne na severe) maškrty studenej kuchyne sa často podávajú zaliate aspikom.
Vraj je to tak, aby nevyschli (povedala svokra). No a keďže sme na
pobreží, významnou zložkou studenej kuchyne sú špeciality z rýb – najmä
sleďa, lososa a tiež úhora. Šaláty sa nájdu tiež, pripravte sa na
všadeprítomný kôpor :). Slovenské bufety sa väčšinou začínajú neskôr – na
poslednej slovenskej svadbe som si ho ani neužil! – a hoci rovnako skvelé,
trvajú väčšinou kratšie. Pečené prasiatko je takisto pomerne časté. No a,
samozrejme, po polnoci prichádza čas na moju obľúbenú delikatesu – kapustnicu. Tak
ako sa oplatí na poľskej svadbe počkať na baršč, tak sa na Slovensku oplatí
počkať práve na túto chutnú, hustú polievku.
2. Hudba
a tanec
Veľmi sa mi
páči, že na Slovensku je dôležitou súčasťou svadobnej hudby stále ľudová
pieseň. Najlepšie, keď je sprevádzaná hudobnými nástrojmi, napríklad cimbalovou
hudbou, ale aj jeden akordeonista spraví dobrú zábavu. Ja mám vždy po slovenskej
svadbe vykričaný hlas a vytancované nohy! Na mojich poľských svadbách bolo
vždy minimum ľudovej hudby, a keď, tak skôr v takom synťákovom
vydaní. Špecifikom poľskej svadby je tzv. discopolo, ťažko to aj opísať, opäť
také synťákové tanečné šlágre – no práve, pripomína mi to v niečom hudbu
z našich šlágrových televízií. Esenciou svadobného discopola, ktoré odlepí
väčšinu hostí zo stoličiek, je pre mňa toto.
Na Slovensku máme repete hity (podľa známej televíznej relácie Repete), ktoré
sú často úpravami piesní z prvej polovice minulého storočia. Tiež bývajú
hrané v trestuhodných úpravách, ale ich originálne znenia sú podľa mňa aj
hudobne celkom kvalitné. Tiež jeden príklad.
No a mám
z poslednej poľskej svadby tiež
jeden 1st time! Prvýkrát som tancoval polonézu, tradičný poľský tanec, aktuálne
tancovaný najmä na studniówkách, oslavách podobných našim stužkovým slávnostiam.
Lepšie neskoro ako nikdy!
3. Zvyky
Aj svadobné zvyky
sú často spojené s ľudovými tradíciami, hoci často v pozmenenej,
modernej forme. Novomanželov vítame chlebom a soľou, čaše zo šampanského
mávajú krátky život v oboch krajinách a mladí si po sebe upratať skrátka
musia :). Čepčenie ako ho poznám ja sa však líši. V Poľsku nevesta
prichádza o závoj a ženích o motýlik – symboly dievčenstva a
mládenectva. Sťahujú ich často rodičia. Následne sa vyberá nový pár, čiže dvaja
slobodní ľudia, ktorí podľa tradície najrýchlejšie vstúpia do zväzku
manželského. Nevesta väčšinou hádže za seba svadobnú kyticu a ženích
poslepiačky určí nového majiteľa motýlika. Na Slovensku ide o celý obrad
so špeciálnymi krásnymi piesňami. Nevydaté ženy často prichádzajú
v sprievode za svetla sviečok a potom rituálne odoberajú neveste
z hlavy závoj. Následne neveste založia čepiec, čím sa stáva
z nevesty gazdinou. Ženích dostáva tradične na hlavu klobúk. Často sa tiež
starejší nevesty pýta, či chce radšej „vienok sňať alebo hlávku sťať“. Vyhráža
sa jej pritom sekerou, mačetou či dokonca motorovou pílou :). Nevesta si
väčšinou dá na tretí raz povedať a predsa len obetuje vienok namiesto hlávky.
Na Slovensku po tomto obrade nevesta so ženíchom odchádzajú a mladá
gazdiná sa vracia v nových šatách, už nie svadobných. V Poľsku som
prezliekanie nevesty nezažil. Moja N. mi povedala, že má také šaty na sebe iba
raz v živote a v žiadnom prípade si ten čas strávený v nich
krátiť nebude :). No čo, tiež pravda...
Napokon, svadba
je vždy o vážnom, krásnom rozhodnutí dvoch ľudí. Celá tá „obloha“ okolo
toho je z tejto perspektívy málo dôležitá (N. napr. tvrdí, že si
z našej svadby vôbec nepamätá, čo jedla). Výborné jedlo, tancovačka
a ponorenie sa do našich zvykov však môžu najmä pri zmiešaných
manželstvách vytvoriť skvelú atmosféru a pomôžu tak obom rodinám spoločne
sa zabávať.
Po raz pierwszy przyjechałem do rodzinnego miasta N. położonego w
pobliżu bałtyckiego wybrzeża dokładnie 9 lat temu. Zostałem wtedy zaproszony
jako „+1“ na ślub przyjaciół N. Od tamtego czasu bawiłem się już na kilku
polskich weselach, ostatnio w minioną sobotę. Na podstawie własnego
doświadczenia stwierdzam, że polskie wesela różnią się od słowackich, jednakże
zarówno jedne, jak i drugie są znakomite. Postaram się przedstawić temat w
kilku punktach.
1. Jedzenie
Jedzenie to ważny element każdego wesela, pomaga zbudować dobrą
atmosferę, ogranicza wpływ wypitego alkoholu, czasami też jest znakomitą próbką
gastronomii danego regionu czy państwa. Pierwsza różnica polega na ilości
jedzenia. Mam jednego dobrego przyjaciela (Słowaka), który lubi dobrze zjeść i
w jedzeniu nie ma sobie równych. Gdy był na naszym polskim weselu, w pewnej
chwili podszedł do mnie i mówi: „Słuchaj, oni chcą nas zabić tym jedzeniem!“ To
całkiem dobre podsumowanie :). Po prostu jedzenie jest na stole zawsze; gdy
zostanie zjedzone, braki szybko zostaną uzupełnione. Jeżeli chcecie wszystkiego
posmakować, nie możecie się najeść do syta w czasie pierwszego posiłku i czekać
na zimny bufet w późniejszych godzinach, który jest typowy na Słowacji. Można
właściwie powiedzieć, że zimny bufet jest dostępny przez cały czas, uzupełniany
o regularnie podawane dania na ciepło. Ostatnio podano w około dwugodzinnych
odstępach czasu pieczonego prosiaka, wyśmienitą zupę pomidorową z kawałkami
wołowiny, a około 2:00 klasykę - barszcz. Inną ciekawostką jest, że (przynajmniej
w moim polskim regionie na północy) przysmaki na zimno serwuje się często w
galarecie. Podobno robi się tak dlatego, by się nie wysuszyły (powiedziała
teściowa). A ponieważ jesteśmy na wybrzeżu, ważnym składnikiem przekąsek na
zimno są specjały z ryb - głównie ze śledzia, łososia i węgorza. Surówki też
się tu znajdą, należy się tylko przygotować na wszędobylski koper :). Słowacki
bufet zaczyna się zwykle później - na ostatnim słowackim weselu nawet się nie
załapałem! - i choć jest równie pyszny, trwa najczęściej krócej. Pieczony
prosiak też pojawia się dość często. No i, oczywiście, po północy przychodzi
pora na mój ulubiony przysmak - kapustnicę.
Na polskim weselu warto poczekać na barszcz, a na Słowacji właśnie na tę
smaczną, gęstą zupę.
2. Muzyka i taniec
Bardzo mi się podoba, że na Słowacji ważną częścią muzyki weselnej są
pieśni ludowe. Idealnie, gdy towarzyszą im instrumenty muzyczne takie jak
cymbały, ale jeden akordeonista też zapewni dobrą zabawę. Po słowackim weselu
mam zawsze wykrzyczany głos i wytańczone nogi! Na moich polskich weselach było
zawsze minimum muzyki ludowej, a jeśli już się pojawiła, to w takim
syntezatorowym wydaniu. Specyficzne dla polskich wesel jest tzw. disco polo,
trudno to właściwie opisać, to takie syntezatorowe taneczne hity – no właśnie,
przypomina mi to w jakimś stopniu muzykę z naszych stacji telewizyjnych ze
szlagierami. Esencją weselnego disco polo, które poderwie większość gości do
tańca, jest dla mnie to. Na Słowacji mamy repete
hity (na podstawie znanego programu telewizyjnego Repete), które są często
przeróbkami pieśni z pierwszej połowy ubiegłego wieku. Też bywają grane w
karygodnych wersjach, ale ich oryginalne brzmienie jest według mnie całkiem dobre
pod względem muzycznym. Tu znajdziecie przykład.
No a na ostatnim polskim weselu zaliczyłem też jeden 1st time! Po raz pierwszy tańczyłem
poloneza, tradycyjny taniec polski, aktualnie wykonywany przede wszystkim na
studniówkach, czyli imprezach podobnych do naszych stužkových. Lepiej późno niż wcale!
3. Tradycje
Tradycje weselne również łączą się często ze zwyczajami ludowymi, choć
często przybierają zmienioną, nowoczesną formę. Parę młodą witamy chlebem i
solą, kieliszki po szampanie żyją krótko w obu krajach, a młodzi muszą po sobie
posprzątać :). Oczepiny, które widziałem, są jednak różne. W Polsce panna młoda
zdejmuje welon, a pan młody muszkę – symbole panieństwa i kawalerstwa. Zdejmują
je im często rodzice. Następnie wybiera się nową parę, tj. dwoje wolnych ludzi,
którzy zgodnie z tradycją najszybciej wstąpią do związków małżeńskich. Panna
młoda najczęściej rzuca za siebie welon, a pan młody z zasłoniętymi oczami
wyznacza nowego właściciela swojej muchy. Na Słowacji oczepiny to cały obrzęd
ze specjalnymi pięknymi pieśniami. Niezamężne panny często wchodzą na salę w specjalnym
pochodzie oświetlone jedynie światłem świec, po czym następuje rytualne zdjęcie
welonu z głowy panny młodej. Panna młoda zakłada czepiec i z panny staje się
żoną. Pan młody tradycyjnie zakłada na głowę kapelusz. Często też wodzirej pyta
pannę młodą, czy chce raczej zdjąć wianek czy zostać ścięta. Grozi jej przy tym
siekierą, maczetą, a nawet piłą motorową :). Panna młoda najczęściej za trzecim
razem daje się przekonać i ofiarowuje wianek zamiast głowy. Na Słowacji po tym obrzędzie
panna młoda wraz z panem młodym wychodzą z sali, a gdy wracają, panna młoda nie
ma już na sobie sukni ślubnej, ale inną suknię weselną. W Polsce jeszcze nigdy
nie widziałem, by panna młoda się przebrała. Moja N. powiedziała mi, że ma na
sobie suknię ślubną tylko raz w życiu i w żadnym wypadku nie zamierza skracać
czasu, w którym ma ją na sobie :). No cóż, też racja…
Tak czy owak ślub zawsze wiąże się z ważną i piękną decyzją dwojga
ludzi. Cała ta „otoczka” wokół niego jest z tej perspektywy mało ważna (N. np.
twierdzi, że w ogóle nie pamięta, jakie jedzenie serwowaliśmy na naszym
ślubie). Świetne jedzenie, tańce i zanurzenie się w naszych tradycjach mogą
jednak, zwłaszcza w przypadku par mieszanych, stworzyć niezapomnianą atmosferę
i pomóc obu rodzinom wspólnie się bawić.
