Nie je svadba ako svadba / Wesele weselu nierówne

Prvýkrát som bol v rodnom meste N. blízko pobrežia Baltiku takmer presne pred 9 rokmi. Bol som ako „+1“ pozvaný na svadbu priateľov N. Odvtedy som tých poľských svadieb zažil už niekoľko, naposledy túto sobotu. Poľské svadby sa z mojej skúsenosti od slovenských dosť líšia, pritom sú jedny aj druhé výborné. Skúsim to teda zhrnúť.

1. Jedlo

Jedlo je dôležitá súčasť každej svadby, napomáha vytvorenie dobrej atmosféry, obmedzuje vplyv vypitého alkoholu a niekedy tiež predstavuje gastronómiu regiónu či krajiny. Prvý rozdiel vnímam v množstve jedla. Mám takého dobrého priateľa, ktorý sa rád napapá a nikdy sa v jedení nedá zahanbiť. Keď bol na našej poľskej svadbe, prišiel v jednej chvíli za mnou a hovorí: „Počuj, oni nás chcú tým jedlom zabiť!“ Tak by sa to dalo asi v skratke vyjadriť :) proste jedlo je na stole vždy, keď sa zje, doloží sa. Ak chcete zo všetkého aspoň trošku vyskúšať, nemôžete sa doplna najesť prvého chodu a čakať na studený bufet v neskorších hodinách, ktorý je typický pre Slovensko. Dá sa teda povedať, že studený bufet je k dispozícii celý čas, dopĺňaný pravidelne podávanými teplými jedlami. Teraz naposledy sa podávalo asi v dvojhodinových odstupoch pečené prasiatko, výborná paradajková polievka s kúskami hovädziny a okolo 2:00 klasika – baršč. Ďalšia zaujímavá vec je, že (aspoň v mojom poľskom regióne na severe) maškrty studenej kuchyne sa často podávajú zaliate aspikom. Vraj je to tak, aby nevyschli (povedala svokra). No a keďže sme na pobreží, významnou zložkou studenej kuchyne sú špeciality z rýb – najmä sleďa, lososa a tiež úhora. Šaláty sa nájdu tiež, pripravte sa na všadeprítomný kôpor :). Slovenské bufety sa väčšinou začínajú neskôr – na poslednej slovenskej svadbe som si ho ani neužil! – a hoci rovnako skvelé, trvajú väčšinou kratšie. Pečené prasiatko je takisto pomerne časté. No a, samozrejme, po polnoci prichádza čas na moju obľúbenú delikatesu – kapustnicu. Tak ako sa oplatí na poľskej svadbe počkať na baršč, tak sa na Slovensku oplatí počkať práve na túto chutnú, hustú polievku.

2. Hudba a tanec

Veľmi sa mi páči, že na Slovensku je dôležitou súčasťou svadobnej hudby stále ľudová pieseň. Najlepšie, keď je sprevádzaná hudobnými nástrojmi, napríklad cimbalovou hudbou, ale aj jeden akordeonista spraví dobrú zábavu. Ja mám vždy po slovenskej svadbe vykričaný hlas a vytancované nohy! Na mojich poľských svadbách bolo vždy minimum ľudovej hudby, a keď, tak skôr v takom synťákovom vydaní. Špecifikom poľskej svadby je tzv. discopolo, ťažko to aj opísať, opäť také synťákové tanečné šlágre – no práve, pripomína mi to v niečom hudbu z našich šlágrových televízií. Esenciou svadobného discopola, ktoré odlepí väčšinu hostí zo stoličiek, je pre mňa toto. Na Slovensku máme repete hity (podľa známej televíznej relácie Repete), ktoré sú často úpravami piesní z prvej polovice minulého storočia. Tiež bývajú hrané v trestuhodných úpravách, ale ich originálne znenia sú podľa mňa aj hudobne celkom kvalitné. Tiež jeden príklad.

No a mám z poslednej poľskej svadby tiež jeden 1st time! Prvýkrát som tancoval polonézu, tradičný poľský tanec, aktuálne tancovaný najmä na studniówkách, oslavách podobných našim stužkovým slávnostiam. Lepšie neskoro ako nikdy!

3. Zvyky

Aj svadobné zvyky sú často spojené s ľudovými tradíciami, hoci často v pozmenenej, modernej forme. Novomanželov vítame chlebom a soľou, čaše zo šampanského mávajú krátky život v oboch krajinách a mladí si po sebe upratať skrátka musia :). Čepčenie ako ho poznám ja sa však líši. V Poľsku nevesta prichádza o závoj a ženích o motýlik – symboly dievčenstva a mládenectva. Sťahujú ich často rodičia. Následne sa vyberá nový pár, čiže dvaja slobodní ľudia, ktorí podľa tradície najrýchlejšie vstúpia do zväzku manželského. Nevesta väčšinou hádže za seba svadobnú kyticu a ženích poslepiačky určí nového majiteľa motýlika. Na Slovensku ide o celý obrad so špeciálnymi krásnymi piesňami. Nevydaté ženy často prichádzajú v sprievode za svetla sviečok a potom rituálne odoberajú neveste z hlavy závoj. Následne neveste založia čepiec, čím sa stáva z nevesty gazdinou. Ženích dostáva tradične na hlavu klobúk. Často sa tiež starejší nevesty pýta, či chce radšej „vienok sňať alebo hlávku sťať“. Vyhráža sa jej pritom sekerou, mačetou či dokonca motorovou pílou :). Nevesta si väčšinou dá na tretí raz povedať a predsa len obetuje vienok namiesto hlávky. Na Slovensku po tomto obrade nevesta so ženíchom odchádzajú a mladá gazdiná sa vracia v nových šatách, už nie svadobných. V Poľsku som prezliekanie nevesty nezažil. Moja N. mi povedala, že má také šaty na sebe iba raz v živote a v žiadnom prípade si ten čas strávený v nich krátiť nebude :). No čo, tiež pravda...

Napokon, svadba je vždy o vážnom, krásnom rozhodnutí dvoch ľudí. Celá tá „obloha“ okolo toho je z tejto perspektívy málo dôležitá (N. napr. tvrdí, že si z našej svadby vôbec nepamätá, čo jedla). Výborné jedlo, tancovačka a ponorenie sa do našich zvykov však môžu najmä pri zmiešaných manželstvách vytvoriť skvelú atmosféru a pomôžu tak obom rodinám spoločne sa zabávať.

Po raz pierwszy przyjechałem do rodzinnego miasta N. położonego w pobliżu bałtyckiego wybrzeża dokładnie 9 lat temu. Zostałem wtedy zaproszony jako „+1“ na ślub przyjaciół N. Od tamtego czasu bawiłem się już na kilku polskich weselach, ostatnio w minioną sobotę. Na podstawie własnego doświadczenia stwierdzam, że polskie wesela różnią się od słowackich, jednakże zarówno jedne, jak i drugie są znakomite. Postaram się przedstawić temat w kilku punktach.

1. Jedzenie

Jedzenie to ważny element każdego wesela, pomaga zbudować dobrą atmosferę, ogranicza wpływ wypitego alkoholu, czasami też jest znakomitą próbką gastronomii danego regionu czy państwa. Pierwsza różnica polega na ilości jedzenia. Mam jednego dobrego przyjaciela (Słowaka), który lubi dobrze zjeść i w jedzeniu nie ma sobie równych. Gdy był na naszym polskim weselu, w pewnej chwili podszedł do mnie i mówi: „Słuchaj, oni chcą nas zabić tym jedzeniem!“ To całkiem dobre podsumowanie :). Po prostu jedzenie jest na stole zawsze; gdy zostanie zjedzone, braki szybko zostaną uzupełnione. Jeżeli chcecie wszystkiego posmakować, nie możecie się najeść do syta w czasie pierwszego posiłku i czekać na zimny bufet w późniejszych godzinach, który jest typowy na Słowacji. Można właściwie powiedzieć, że zimny bufet jest dostępny przez cały czas, uzupełniany o regularnie podawane dania na ciepło. Ostatnio podano w około dwugodzinnych odstępach czasu pieczonego prosiaka, wyśmienitą zupę pomidorową z kawałkami wołowiny, a około 2:00 klasykę - barszcz. Inną ciekawostką jest, że (przynajmniej w moim polskim regionie na północy) przysmaki na zimno serwuje się często w galarecie. Podobno robi się tak dlatego, by się nie wysuszyły (powiedziała teściowa). A ponieważ jesteśmy na wybrzeżu, ważnym składnikiem przekąsek na zimno są specjały z ryb - głównie ze śledzia, łososia i węgorza. Surówki też się tu znajdą, należy się tylko przygotować na wszędobylski koper :). Słowacki bufet zaczyna się zwykle później - na ostatnim słowackim weselu nawet się nie załapałem! - i choć jest równie pyszny, trwa najczęściej krócej. Pieczony prosiak też pojawia się dość często. No i, oczywiście, po północy przychodzi pora na mój ulubiony przysmak - kapustnicę. Na polskim weselu warto poczekać na barszcz, a na Słowacji właśnie na tę smaczną, gęstą zupę.

2. Muzyka i taniec

Bardzo mi się podoba, że na Słowacji ważną częścią muzyki weselnej są pieśni ludowe. Idealnie, gdy towarzyszą im instrumenty muzyczne takie jak cymbały, ale jeden akordeonista też zapewni dobrą zabawę. Po słowackim weselu mam zawsze wykrzyczany głos i wytańczone nogi! Na moich polskich weselach było zawsze minimum muzyki ludowej, a jeśli już się pojawiła, to w takim syntezatorowym wydaniu. Specyficzne dla polskich wesel jest tzw. disco polo, trudno to właściwie opisać, to takie syntezatorowe taneczne hity – no właśnie, przypomina mi to w jakimś stopniu muzykę z naszych stacji telewizyjnych ze szlagierami. Esencją weselnego disco polo, które poderwie większość gości do tańca, jest dla mnie to. Na Słowacji mamy repete hity (na podstawie znanego programu telewizyjnego Repete), które są często przeróbkami pieśni z pierwszej połowy ubiegłego wieku. Też bywają grane w karygodnych wersjach, ale ich oryginalne brzmienie jest według mnie całkiem dobre pod względem muzycznym. Tu znajdziecie przykład.

No a na ostatnim polskim weselu zaliczyłem też jeden 1st time! Po raz pierwszy tańczyłem poloneza, tradycyjny taniec polski, aktualnie wykonywany przede wszystkim na studniówkach, czyli imprezach podobnych do naszych stužkových. Lepiej późno niż wcale!

3. Tradycje

Tradycje weselne również łączą się często ze zwyczajami ludowymi, choć często przybierają zmienioną, nowoczesną formę. Parę młodą witamy chlebem i solą, kieliszki po szampanie żyją krótko w obu krajach, a młodzi muszą po sobie posprzątać :). Oczepiny, które widziałem, są jednak różne. W Polsce panna młoda zdejmuje welon, a pan młody muszkę – symbole panieństwa i kawalerstwa. Zdejmują je im często rodzice. Następnie wybiera się nową parę, tj. dwoje wolnych ludzi, którzy zgodnie z tradycją najszybciej wstąpią do związków małżeńskich. Panna młoda najczęściej rzuca za siebie welon, a pan młody z zasłoniętymi oczami wyznacza nowego właściciela swojej muchy. Na Słowacji oczepiny to cały obrzęd ze specjalnymi pięknymi pieśniami. Niezamężne panny często wchodzą na salę w specjalnym pochodzie oświetlone jedynie światłem świec, po czym następuje rytualne zdjęcie welonu z głowy panny młodej. Panna młoda zakłada czepiec i z panny staje się żoną. Pan młody tradycyjnie zakłada na głowę kapelusz. Często też wodzirej pyta pannę młodą, czy chce raczej zdjąć wianek czy zostać ścięta. Grozi jej przy tym siekierą, maczetą, a nawet piłą motorową :). Panna młoda najczęściej za trzecim razem daje się przekonać i ofiarowuje wianek zamiast głowy. Na Słowacji po tym obrzędzie panna młoda wraz z panem młodym wychodzą z sali, a gdy wracają, panna młoda nie ma już na sobie sukni ślubnej, ale inną suknię weselną. W Polsce jeszcze nigdy nie widziałem, by panna młoda się przebrała. Moja N. powiedziała mi, że ma na sobie suknię ślubną tylko raz w życiu i w żadnym wypadku nie zamierza skracać czasu, w którym ma ją na sobie :). No cóż, też racja…

Tak czy owak ślub zawsze wiąże się z ważną i piękną decyzją dwojga ludzi. Cała ta „otoczka” wokół niego jest z tej perspektywy mało ważna (N. np. twierdzi, że w ogóle nie pamięta, jakie jedzenie serwowaliśmy na naszym ślubie). Świetne jedzenie, tańce i zanurzenie się w naszych tradycjach mogą jednak, zwłaszcza w przypadku par mieszanych, stworzyć niezapomnianą atmosferę i pomóc obu rodzinom wspólnie się bawić.